-
1 эче-тышы
сущ. собир.; разг.1) изнутри́ и снару́жи (букв. вну́тренность и нару́жность, вну́тренняя и нару́жная сто́роны)яңа йортның эчен-тышын җентекләп карау — внима́тельно рассма́тривать но́вый дом изнутри́ и снару́жи
эче-тышы ефәк юрган — одея́ло шёлковое све́рху и сни́зу ( с обеих сторон)
2) перен. о хара́ктере, привы́чках челове́кааның эче-тышы ялган — он наскво́зь пропи́тан ло́жью ( круглый обманщик)
мин аның эчен-тышын яхшы беләм — я его́ ви́жу наскво́зь
-
2 авыз эче
1) рот2) пасть (крупного животного, зверя, большеротого человека)атның авыз эчен карау — осмотре́ть пасть ло́шади
-
3 эч
сущ.1) вну́тренности, нутро́ прост. || нутряно́йхайванның эче — вну́тренности живо́тного
бөтен эчем авырта — боли́т всё нутро́
балыкның эчен чистарту — чи́стить вну́тренности ры́бы
эч мае — нутряно́й жир; сма́лец
2) вну́тренность, вну́тренняя часть ( вообще) || вну́треннийбүлмә эче — вну́тренняя часть ко́мнаты
кавынның эчен алу — убра́ть вну́тренность ды́ни
тәрәзәнең эч ягы — вну́тренняя часть окна́
3) вну́тренняя сторона́ оде́жды, подкла́дкасм. тж. эчлекбүрекнең эче — подкла́дка ша́пки
4) живо́т; брю́хо прост.; см. тж. корсакэчне сылау — масси́ровать живо́т
эч авыртуы — бо́ли в желу́дке
эч күбү — взду́тие живота́
5) кул. начи́нка, фаршбәлеш эче — начи́нка пирога́
6) в знач. нареч. эчендә в гу́щехалык эчендә булу — быть в гу́ще наро́да
шаулы вакыйгалар эчендә — в гу́ще (водоворо́те) бу́рных собы́тий
7) в знач. нареч. эчкә внутрь, вглубьэчкә керү — войти́ внутрь
эчкә хәрәкәт итү — продвига́ться вглубь
8) перен. душа́, се́рдце || душе́вный, серде́чныйшатлыгы эченә сыймый — душа́ полна́ ра́дости
эчтә моң һәм сагыш — в се́рдце грусть и тоска́
эч серләре — серде́чные та́йны
9) в знач. послелога в местно-вр. п. эчендәа) в, то, внутри́мәгарә эчендә — в пеще́ре
б) в, при ( каких условиях)кыен шартлар эчендә — в тяжёлых усло́виях
в) в, ме́жду, среди́коллектив эчендә — в коллекти́ве, среди́ коллекти́ва
алар эчендә — среди́ них, ме́жду ни́ми
куаклар эчендә — в куста́х, среди́ кусто́в, ме́жду куста́ми
10) в знач. послелога в исх. п. эченнәна) из, изнутри́су эченнән чыгару — вы́тащить из воды́
бүлмә эченнән — из (изнутри́) ко́мнаты
халык эченнән чыккан — вы́ходец из наро́да
б) поурман эченнән бару — идти́ ле́сом (по ле́су)
траншея эченнән йөгерү — бежа́ть по транше́е
в) подпальто эченнән кию — наде́ть под пальто́
г) че́рез, сквозьсамолёт болытлар эченнән оча — самолёт лети́т сквозь (че́рез) облака́
11) в знач. послелога направит. п. эченә в, внутрьпортфель эченә салу — положи́ть в портфе́ль
музей эченә керү — войти́ в музе́й
тема эченә керү — войти́ в те́му
•- эч кату- эч китү
- эч бару
- эч мае
- эч төшү
- эченә алу
- эченә сеңдерү
- эчкә бату
- эчкә сулау••эч бора (эчне борып ала) — живо́т скрути́ло
эч бушату — вы́говориться, отвести́ ду́шу; излива́ть/изли́ть ду́шу
эч бушау (эч бушану) — отлегло́ от се́рдца
эч катып көлү (эч катканчы көлү) — захлёбываться (ката́ться) от сме́ха, смея́ться до ко́лик
эч өзгеч — см. йөрәк өзгеч
эч пошканнан — от не́чего де́лать, от ску́ки
эч сызлану — см. эч пошу
эч уу — сожале́ть, доса́довать
эченә май булып төшү (эченә май булып яту) — прийти́сь по нутру́ (по душе́)
эченә тию — заде́ть за живо́е
эченә тияр (эчең тишелер) — жи́рно бу́дет
эченнән елау — пережива́ть мо́лча (скры́тно)
эченнән энә үтәрлек — прост. то́щий как спи́чка
эчкә йому — утаи́ть, держа́ть в себе́
эчкә җылы керү — отлегло́ от се́рдца
эчкә корт керү — вселя́ться/всели́ться, закра́дываться, запада́ть в ду́шу (о подозрении, сомнении)
эчкә пошаман керү — сомнева́ться, трево́житься, ко́шки скребу́т на се́рдце (на душе́) ( у кого)
эчкә салып кую (эчкә җыю) — скрыва́ть в душе́
эчкә сыймау — переполня́ться (чем, о сердце)
эчне тырный (эчне тырнап тора) — скребёт на душе́ (на се́рдце)
эчтә бүре асрау — име́ть зуб ( на кого)
эчтә төен калу (эчтә төен яту) — ка́мень на душе́
эчтән беркетү (эчтән беркетеп кую) — реши́ть про себя́
эчтән йомылу — затаи́ться в себе́; замкну́ться в себе́
эчтән сукрану — глухо́й ро́пот
эчтән сызу — см. эчтән яну
- эч эчкә ябышуэчтән тыну (эчтән тынып калу) — замолча́ть, затаи́ться (не подава́ть ви́ду)
- эч пошу
- эченә керү
- эчкә салкын йөгерү
- эчтә бүре улау
- эчтә мәче кычкыру
- эчтә мәчеләр кычкыру
- эчтән яну -
4 песи
1. сущ.; разг.1) ко́шка, кот; ко́шечка, ки́ска || коша́чийана (теше, инә, инәк) песи — ко́шка
май ашаган песи төгеннән билгеле — (погов.) ко́шку, съе́вшую ма́сло, ви́дно по ше́рсти
песи ачка сызланыр, аш салдыңмы - сырланыр — (посл.) ко́шка страда́ет от го́лода, а дашь ей пое́сть - ещё мнётся
этнең тышы керле дә, эче таза, песинең тышы таза да, эче керле — (посл.) соба́ка нару́жностью не чиста́, да душо́ю проста́, ко́шка нару́жностью гладка́, да душо́й гадка́
2) перен. мя́гкая по́чка, серёжка расте́нийтал песие — серёжка и́вы, "бара́шки"
3) перен. челове́к с вкра́дчивыми мане́рами2. прил.коша́чий; в знач. сде́ланный из коша́чьей шку́ры и́ли подо́бный таково́му- песи борчагыпеси бүрек (башлык) — ша́пка, сши́тая из коша́чьей шку́ры; ша́почка, с мя́гким пушко́м нару́жу
- песи табаны
- песи бөтнеге
- песи койрыгы
- песи күзе
- песи тармагы
- песи тарысы
- песи тырнагы
- песи уты
- песи үләне
- песи яфрагы
- песи гөле••песи борын — коро́ткий прямо́й нос
- песи кебек утырупеси учы кадәр (хәтле, чаклы, кебек) — о́чень ма́ленький, кро́шечный (об участке земли и т. п.)
- песи шикелле утыру -
5 абзар
сущ.1) хлев, сто́йлоабзар эче караңгы — в хлеву́ темно́
малларны төнгелеккә абзарга ябу — загоня́ть скоти́ну на́ ночь в хлев
2) спец. ма́точник ( помещение для содержания маток домашнего скота)•- абзар иясе
- абзарда асрау чоры
- абзарда асралу чоры
- абзарда асрау вакыты
- абзарда асралу вакыты -
6 авыз
сущ.1)а) рот (человека, животного, птицы, рыбы); зев, пасть (зверя, крупного животного, хищной рыбы) || ротово́йавыз кырые (чите) белән генә елмаю — улыба́ться кра́ешком рта
авызым кипте — (у меня́) во рту пересо́хло
авызга бармак кую — приложи́ть па́лец ко рту (т. е. делать кому-л. предупредительный знак, чтобы замолчал или помолчал)
авыз куышлыгы — ротова́я по́лость
авызың кыек (чалыш) булганга көзгегә үпкәләмә — (посл.) не́ча пеня́ть на зе́ркало, ко́ли ро́жа крива́
авыз пешкәч (пешсә), салкын (суык) суны да өреп эчәсең — (посл.) обжёгшись на молоке́, ду́ешь и на во́ду
бүре авызына эләгү — попа́сть (угоди́ть) в пасть во́лку (к во́лку)
авызы кыек булса да, бай баласы сөйләсен — ирон.; посл. пусть говори́т байчо́нок, хоть у него́ и рот криво́й (на сто́рону); бога́тый врёт, никто́ не уймёт
б) перен.; разг. рот, едо́ксигез авыз бит бер гаиләдә — во́семь ртов ведь в семье́
в) уста́ ед. нетавызы белән сөйләү — говори́ть уста́ми (кого-л.)һәр кешенең авызында шул гына — у всех на уста́х одно́ и то́ же
г) говори́ло грубo-прост.яп авызыңны — закро́й своё говори́ло
2) обычно авыз|ыа) го́рло, го́рлышко (графина, горшка); горлови́на (цистерны, парового котла)авызы китек шешә — буты́лка с отби́тым го́рлышком
фляганың авызыннан эчү — пить из го́рлышка фля́ги
б) у́стье (печи, скважины, оврага, ложбины, балки)киң авызлы мич — печь с широ́ким у́стьем
кылыч кынының авызы — у́стье са́бельных но́жен
морҗа авызы — у́стье печно́й трубы́
в) ра́стру́б (музыкальной трубы, шланга)г) чело́ (плавильной печи, горна); хайло́ спец. ( технической печи)мич авызын еш агарту — ча́сто бели́ть чело́ пе́чи
д) жерло́, зев (печи, паровозной топки); пасть (водосточной трубы, туннеля); ду́ло (ружейного ствола, пушки)әллә ничә авызлы вулкан — вулка́н с не́сколькими же́рлами
эре калибрлы туп авызы — ду́ло (жерло́, зев) крупнокали́берного ору́дия
е) вход, лаз, прохо́д (в шалаш, шахту, пещеру); лаз (в нору, логово, конуру)кышкылыкка лапас авызын томалау — закры́ть на́ зиму вход (прохо́д) в наве́с-хлев
штольня авызында көтеп тору — поджида́ть у вхо́да в што́льню
баз авызына килү — подойти́ к вхо́ду в по́греб
мәгарә авызы — вход в пеще́ру; лаз пеще́ры; вы́ход (из) пеще́ры
аралык авызында туктап калу — останови́ться у прохо́да
ачык капка авызында тору — стоя́ть в проёме откры́тых воро́т; стоя́ть в воро́тах
з) отду́шина, хайло́ прост. ( проруби)бәке авызын киңәйтү — расши́рить проду́шину (в) про́руби
и) отве́рстие, зев ( люка)сыерчык оясының авызы — отве́рстие скворе́чника
к) верх (чего-л.)кисмәк авызына иелү — наклони́ться к каду́шке; склони́ться над каду́шкой
киң авызлы чиләк — ведро́ с широ́ким ве́рхом; ведро́, расширя́ющееся кве́рху
силос чокырының авызы киң булган — верх си́лосной я́мы получи́лся широ́ким
л) вы́рез, проре́з, верх ( кармана)кесә авызын киң итү — сде́лать вы́рез (верх) карма́на широ́ким
кулны кесә авызна китерү — поднести́ ру́ку к карма́ну
м) свищ, отве́рстие (в нарыве, ране), сви́щикн) перен. (са́мое) пе́кло, (са́мая) пасть (чего-л.)ут авызында булып чыгу — побыва́ть в (са́мом) пе́кле (огня́)
куркынычның авызына ук эләгү — угоди́ть пря́мо в пасть (пе́кло) опа́сности
о) в знач. нареч. авызыннан до́верху (наполнить какой-л. сосуд, яму)почта әрҗәсе авызыннан тулган иде — почто́вый я́щик был наби́т до́верху
•авыз ачып бару — см. авыз ачып йөрү
авыз ачып торучы — ротозе́й, ротозе́йка; зева́ка, рази́ня
авыз ашка тую — см. авыз ипигә тую
авыз (ни, нәрсә) әйткәнне (сөйләгәнне) колак ишетмәү — не отдава́ть себе́ отчёта в том, что говори́шь; говори́ть безотве́тственно; броса́ться слова́ми; не слы́шать того́, что говори́шь
авыз бармау — не (невозмо́жно) вы́говорить (вы́сказать); язы́к не повора́чивается (повернётся) (сказа́ть)
авыз белән карау — ирон. ртом гляде́ть (смотре́ть); рот разева́ть, ротозе́йничать
авыз белән тыңлау — ирон. ртом слу́шать (выслу́шивать/вы́слушать, прослу́шать, прослу́шивать/прослу́шать) ртом; уша́ми хло́пать; слу́шать и глаза́ми хло́пать (морга́ть)
авыз буяу — см. авыз пычрату
авыз (да) ачырмау (ачтырмау) — (и, да́же) рта раскры́ть (откры́ть) не дава́ть; (и, да́же) заикну́ться (сло́ва сказа́ть) не дава́ть
авыз еручы — неодобр.; см. ерык авыз 3)
авыз ерып алу — неодобр. позубоска́лить прост.
авыз җәелү — прост.; см. авыз ерылу
авыз җебетү — см. авыз чылату 2)
авыз җебү — распуска́ть/распусти́ть ню́ни (слю́ни)
авыз йомдыру — см. авыз каплау
авыз йомып бару — идти́ мо́лча
авыз йомып утыру — сиде́ть молчко́м (с закры́тым ртом)
авыз кабарту — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз каплану — замолча́ть, прикуси́ть (закуси́ть) язы́к
авыз килмәү — см. авыз оешмау
авыз күпертү (күптерү) — см. авыз бүлтәйтү 1)
авыз кыегайту — см. авыз кыйшайту
авыз кыймылдату — шевели́ть (пошеве́ливать/пошевели́ть) губа́ми
авызда (авыз тулы) (кара) кан булса да (кеше алдында) төкермәү — терпе́ть (не хны́кать, не пла́каться), не вы́дать себя́ (ни при каки́х обстоя́тельствах; что бы ни случи́лось)
авыз тутыру — см. авызга тутыру
авыз тую — см. авыз ипигә тую
авыз чалшайту — см. авыз кыйшайту
авыз ябышмау — см. авыз оешмау
авызга каптыру — см. авызга салу
авызга кергәнне йотмау (чәйнәмәү) — ирон. отка́зываться от того́, что само́ (в ру́ки) идёт (плывёт, даётся)
авызга керердәй (кереп китәрдәй) булып — о́чень внима́тельно, затаи́в дыха́ние
авызга килү — см. телгә килү
авызга салганны көтмәү — не дожида́ться, пока́ тебе́ в рот поло́жат
авызга су алу — см. авызга су кабу
авызга су кабып калу — набра́ть в рот воды́ (и промолча́ть); промолча́ть (набра́в воды́ в рот)
авызга тастымал тыгып булмый (тыга алмыйсың) — рот (гло́тку, го́рло) не заткнёшь, рот не закро́ешь (прикро́ешь) (кому-л.)
авызга уймак кабу — редко; см. авызга су кабу
авызга уймак капкан кебек (шикелле, сыман, төсле) — редко; см. авызга су капкан кебек
авызда (гына) тотарлык — язы́к прогло́тишь
авызда кош сайрату (уйнату) — в разн. знач. соловьём петь (залива́ться, разлива́ться)
авызда сер тормау — прогова́риваться/проговори́ться; проба́лтываться/проболта́ться разг.; не мочь (уме́ть) держа́ть язы́к за зуба́ми; не уме́ть храни́ть секре́тов
авызда сүз тормау — не уме́ть (мочь) держа́ть язы́к за зуба́ми (на при́вязи); язы́к распуска́ть/распусти́ть
авыздагыны алдыру — прозева́ть (упуска́ть, упусти́ть) своё; оказа́ться ротозе́ем (рази́ней, растя́пой, шля́пой, лопухо́м прост.)
авыздан йолып алу — см. авыздан тартып алу в знач. 2), 4)-6)
авыздан күбек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта (кричать на кого-л.), с пе́ной на уста́х ( похвалиться)
авыздан сүзне аркан белән дә (тартып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; ≈≈ (из, у кого-л.) сло́ва арка́ном не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан сүзне келәшчә белән дә (тартып, йолкып) алып булмау (ала алмау) — см. авыздан сүз ала алмау; (из, у кого-л.) сло́ва клеща́ми (наси́льно) не вы́тянуть (вы́рвать)
авыздан тартып алырга торучы — рвач; хапу́га, хапу́н прост.
авыздан тере саескан очыру (очырту) — плести́ (нести́, говори́ть) чушь (вздор, околе́сицу, ерунду́, чепуху́), моло́ть (вздор, чушь, ерунду́, чепуху́); залива́ть, трепа́ться, бреха́ть прост.; пуска́ть (пусти́ть, запуска́ть/запусти́ть, распуска́ть) у́тку книжн.
авыздан төкерек килү — прост.; см. авызга төкерек килү
авыздан төкерек чәчеп — неодобр. с пе́ной у рта, бры́згая слюно́й (кричать на кого, ругать кого, хвастаться)
авыздан ут бөркү — см. авыздан ут чәчү 1), 2)
авызны кара канга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны кызылга буяу — см. авызны кан итү 1)
авызны чөйгә элеп — см. авыз күтәреп 1)
авызына саескан төкергән — см. авызына шайтан төкергән 1), 2)
авызыннан чыкканны эт җыймас (ашамас) — скверносло́в; тот, кто говори́т непристо́йности (непристо́йные и́ли неприли́чные слова́); выража́ться непристо́йно (непристо́йными слова́ми)
авызының тупсасы, теленең туктасы юк — прост. трещо́тка, соро́ка, тарато́рка, балабо́лка; бесстру́нная балала́йка прост.; говори́т день до ве́чера, а слу́шать не́чего
- авыз ачу- авызәдәбияты
- авыз гармуны
- авыз итү
- авыз итеп карау
- авыз иҗаты
- авыз пешү
- авыз тәме
- авыз эче
- авызга кабу
- авыз алдау
- авыз алдалау
- авыз ачып йөрү
- авыз ачып калу
- авыз ачып карап тору
- авыз ачып карап утыру
- авыз ачып тору
- авыз ачып тыңлау
- авыз ачып тыңлап тору
- авыз балда-майда булу
- авыз бал-май булу
- авыз бал да май булу
- авыз белән кош тоту
- авыз белән кош тотучы
- авыз бикләү
- авыз бозу
- авыз бүлтәйтү
- авыз бөршәйтү
- авыз бәлшәйтү
- авыз ачмау
- авыз да ачмау
- авыз еру
- авыз ерылу
- авыз ерып
- авыз җәеп
- авыз җебегән булу
- авыз җыеру
- авыз җыю
- авыз җыя алмау
- авыз ипигә тую
- авыз икмәккә тую
- авыз йому
- авыз йомып
- авыз йомып калу
- авыз йомып тору
- авыз йомып үткәрү
- авыз каплау
- авыз котырту
- авыз күтәреп
- авыз кыйшайту
- авыз кычыту
- авыз майлау
- авыз оешмау
- авыз күнмәү
- авыз пычрату
- авыз салындыру
- авыз салыну
- авыз сулары килү
- авыз сулары кору
- авыз суы кору
- авыз суларын агызу
- авыз суларын китерү
- авыз суын китерү
- авыз суларын корыту
- авыз суын корыту
- авыз сүздән бушамау
- авыз тидерү
- авыз тидереп карау
- авыз тишек булу
- авыз туйганчы
- авыз турсайту
- авыз тутырып
- авыз тыю
- авыз чайкау
- авыз чите белән
- авыз чите белән генә
- авыз чылату
- авыз ыржайту
- авыз эчендә ботка пешерү
- авыз эчендә ботка кайнату
- авыз эченнән
- авыз эченнән ботка пешерү
- авыз эченнән ботка кайнату
- авыз ябу
- авыз ямьшәйтү
- авызга авыз куеп
- авызга авыз карап
- авызга алгысыз
- авызга алу
- авызга гына карап тору
- авызга йокмау
- авызга да йокмау
- авызга карату
- авызга карау
- авызга керергә тора
- авызга керәм дип тора
- авызга керү
- авызга салганны йотмау
- авызга салу
- авызга су кабу
- авызга су капкан кебек
- авызга су капкан шикелле
- авызга су капкан төсле
- авызга су капкан сыман
- авызга су капкан диярсең
- авызга сугу
- авызга тел сыймау
- авызга тию
- авызга төкерек килү
- авызга тутыру
- авызга чәйнәп салу
- авызга чәйнәп каптыру
- авызда бал-май булу
- авызда бал да май булу
- авыздан алу
- авыздан алып әйтү
- авыздан ана сөте кипмәгән
- авыздан җан чыгарга тору
- авыздан җан чыгу
- авыздан җан чыкканчы
- авыздан өзелмәү
- авыздан өзеп
- авыздан өзеп алу
- авыздан өзеп алып әйтү
- авыздан өзмәү
- авыздан селәгәй килү
- авыздан селәгәйләр килү
- авыздан селәгәй агу
- авыздан селәгәйләр агу
- авыздан сүз ала алмау
- авыздан сүз алып булмау
- авыздан сүз чыкмау
- авыздан тартып алу
- авыздан төшермәү
- авыздан ут чәчү
- авыздан ут чәчрәтү
- авыздан чыгу
- авыздан ычкындыру
- авыздан ычкыну
- авызны ачсаң, үпкәң күренү
- авызны ачсаң, үпкәң күренергә тору
- авызны кара кан белән юу
- авызны кан итү
- авызны кара кан итү
- авызны чамалап ачу
- авызны чөйгә элү
- авызы пешмәгән
- авызына шайтан төкергән
- авызына иблис төкергән
- авызыңа бал да май
- авызыңнан җил алсын
- авызыңнан чыкмасын! -
7 авыз тыю
прост. (букв. уня́ть свой рот)возде́рживаться/воздержа́ться (от еды́, питья́); сдержа́ть себя́; уня́ть свой аппети́ткүзең авыртса, кулыңны тый, эчең авыртса авызыңны тый — (посл.) уши́б глаза́ - уйми́ ру́ки, боли́т живо́т - уйми́ рот
-
8 авырту
неперех.1) заболева́ть/заболе́ть; разба́ливаться/разболе́тьсятавышка колагың авыртыр — от шу́ма заболя́т у́ши
ятып укыма, күзең авыртыр — не чита́й лёжа, глаза́ заболя́т (бу́дут боле́ть)
эчең авыртса - авызыңны тый, күзең авыртса - кулыңны (тый) — (посл.) заболи́т живо́т - воздержи́сь от еды́, заболя́т глаза́ - уйми́ ру́ки
2) боле́ть, проболе́ть, поболе́ть || боль, бо́лиарканың авыртканын тоймау — не ощуща́ть бо́ли (бо́лей) в спине́
баш авыртуы — головна́я боль
бөтен тәнем авырта — всё те́ло боли́т; боль (бо́ли) во всём те́ле
эч авыртуы (эч авыртканы) басыла төште — боль в животе́ приути́хла
авырту тойгысы — болево́е ощуще́ние
3) в знач. прил. авырткан больно́йавырткан баш белән — с больно́й голово́й
авырткан бармагыңны бәйлә — перевяжи́ (себе́) больно́й па́лец
•- авырткан җир
- авыртуны баса торган
- авыртуны бетерә торган
- авыртканны баса торган
- авыртканны бетерә торган
- авыртып алу
- авыртып бетү
- авыртып йөрү
- авыртып китү
- авыртып тору••авырткан җиргә басу — наступа́ть/наступи́ть на больно́е ме́сто
- авыртмас башка тимер таякавырткан сөялгә басу — книжн. наступа́ть/наступи́ть на больну́ю мозо́ль
- авыртмас башка тимер тарак
- авыртмаган башка тимер таяк
- авыртмаган башка тимер тарак
- авырткан җиргә кагылу
- авырткан җиргә бәрелү
- авырткан җиргә төртү
- авырткан җиргә чәнчү
- авырткан җиргә сугу
- авырткан җиргә тию -
9 газаплану
неперех.1) страда́ть, му́читься, испы́тывать му́ки; ма́яться; терза́ться; томи́ться || страда́ние, муче́ние, му́ка; терза́ния || му́ченический, страда́льческийтөне буе газапланып чыгу — всю ночь прому́читься
фәкыйрьлектә газаплану — страда́ть в бе́дности
ананың чыраена газаплану билгеләре чыкты — на лице́ ма́тери появи́лось му́ченическое выраже́ние; лицо́ ма́тери выража́ло страда́ние
2) терза́ться, казни́ться; раска́иваться3) му́читься, страда́ть (от какой-л.болезни или чем-н.)эче авыртып газаплана — страда́ет живото́м (от бо́лей в животе́)
бизгәктән газаплану — страда́ть лихора́дкой
башы авыртып газаплана — страда́ет головны́ми бо́лями
-
10 гүләү
неперех.1) см. гүелдәүбаш өстендә самолётлар гүли — над голово́й гудя́т самолёты
2) быть шу́мным, гуде́ть (обычно от гула машин или от галдежа, шумного разговора людей)ындыр эче гүләп тора — гумно́ так и гуди́т
-
11 җен
I сущ.1) джин, чёрт, нечи́стый, нечи́стая си́ла, злой дух, бес || бе́сов; бесо́вскийҗен сихерләде — заколдова́ли джи́ны
2) перен.; бран. чёрт, дья́волэчеңдә җен утырадыр синең — в тебе́, наве́рное, бес сиди́т
ат җене кагылган — у него́ страсть к лошадя́м
артистлык җене бар үзендә — у него́ есть артисти́ческая жи́лка
4) перен. могу́щество, мощь, си́лаяшьлек җене — си́ла мо́лодости
ниндидер бер җене бар язның — есть не́кое могу́щество у весны́
••җен алгыры (җен оргыры) — чёрт возьми́, чёрт побери́
җен алыштырган (җен алмаштырган) — окая́нный
җен ачуы чыгу (җен ачуы кузгалу) — взбеси́ться, взбелени́ться, приходи́ть/прийти́ в я́рость
җен баласы — бесёнок, чертёнок; шалу́н, озорни́к
җен вәсвәсәсе — бесо́вское наважде́ние
җен зәхмәте кагылу — сойти́ с ума́, потеря́ть рассу́док; помеша́ться (по старым поверьям, под воздействием джинов)
җен карчыгы — ве́дьма
җен качыру — изгоня́ть нечи́стую си́лу, загова́ривать
җен ташы — бессо́вестный
җен теле — чёртов язы́к, чертовщи́на, пу́таница
җен шикелле күрү — ненави́деть
җене кату — рассерди́ться, взбеси́ться, вы́йти из терпе́ния
җене сөймәү (җене яратмау) — не принима́ть душо́й, душа́ не лежи́т, не переноси́ть, терпе́ть не мочь
җене чыгу — разозли́ться, взбелени́ться, выходи́ть/вы́йти из себя́
җенен алу — см. кирәген бирү
җенен чыгару — разозли́ть, взбеси́ть, привести́ в бе́шенство
- җен шикеллеҗененә килешү (җененә ярау) — быть по душе́
- җене кагылу II сущ.; анат.1) пищево́д2) сухожи́лие••җенен өзү — анести́ смерте́льный уда́р
-
12 зәһәр
1. сущ.1) яд, отра́вазәһәр эчү пить — отра́ву, отрави́ться
••дуслар өчен зәһәр эч — погов. за компа́нию мона́х жени́лся (букв. ра́ди друзе́й я́ду вы́пей)
2) перен. яд, желчь, злость; зло́баяман кешенең эче тулы зәһәр була, ди — плохо́й челове́к, говоря́т, начинён зло́бой
зәһәреннән нишләргә белмәү — беси́ться от зло́сти
2. прил.зәһәре йөзенә — чыкты злость вы́ступила на лице́, зло́ба так и прёт из него́
1) ядови́тый; е́дкийзәһәр газ — ядови́тый газ, ядови́тые га́зы
зәһәр төтен — е́дкий дым
2) перен. ядови́тый, е́дкий; язви́тельный, зло́бный, же́лчный, зуба́стый; колю́чийзәһәр телле (кеше) — язви́тельный (на язык)
зәһәр сүз — колю́чее сло́во
зәһәр телләр шуны сөйлиләр — злы́е языки́ говоря́т об э́том
3) перен. си́льный, кре́пкий; жгу́чий, прони́зывающий, ре́зкий (ветер, холод)кышның зәһәр суыклары — жгу́чие зи́мние моро́зы
4) перен. си́льный, кре́пкий, гра́дусный (обычно о спиртных напитках)зәһәр эчемлек — кре́пкий напи́ток
5) перен.; разг. прекра́сный, превосхо́дный, замеча́тельный, са́мый лу́чший; отча́янный, хра́брыйҗитәкченең зәһәре сезгә эләккән — са́мый лу́чший руководи́тель вам доста́лся
хәзер андый зәһәр атлар юк инде — ны́нче таки́х превосхо́дных коне́й уже́ нет
авылда бер зәһәр җырчы — са́мый лу́чший, еди́нственный в дере́вне певе́ц
3. нареч.; перен.отрядның иң зәһәр егетләре — са́мые хра́брые па́рни отря́да
1) стра́шно, устраша́юще, гро́зно; зло; язви́тельнокүзләре зәһәр елтырый — глаза́ его́ блестя́т гро́зно
2) разг. хорошо́, прекра́сно, превосхо́дно, замеча́тельнобезнең футболчылар зәһәр уйнады — на́ши футболи́сты игра́ли замеча́тельно
•- зәһәр елан
- зәһәр кислота
- зәһәр казаяк
- зәһәр кәрләч
- зәһәр натр
- зәһәр ут••зәһәр ачу — лю́тая зло́ба, лю́тая не́нависть
зәһәр елмаю — зло улыба́ться, змеи́ная улы́бка
4. частица усилит.; прост.зәһәр чәчү (зәһәрен чәчү) — гне́вно говори́ть, мета́ть гро́мы и мо́лнии; свирепе́ть, лютова́ть
о́чень, ши́бко, стра́шнозәһәр шәп — о́чень хорошо́
-
13 каешлану
неперех.1) заса́ливаться/заса́литься, зама́сливаться/зама́слиться, залосни́ться || заса́ливание, зама́сливаниебүрек эче каешланган — подкла́дка ша́пки заса́лилась
каешланып беткән тун — залосни́вшаяся шу́ба
2) тверде́ть, затвердева́ть/затверде́ть || затверде́ниекаешланып беткән кара икмәк кисәге — затверде́вший кусо́к чёрного хле́ба
3) перен.; разг. обтёсываться/обтеса́ться; станови́ться/стать тёртым; набива́ть/наби́ть ру́ку (на чём-л.)читтә йөреп каешлану — обтеса́ться, поколеси́в в чужи́х края́х
• -
14 куыш
I 1. сущ.1) дупло́агач куышы — дупло́ ( дерева)
агач куышына яшеренү — пря́таться в дупле́ де́рева (внутри чего-л.)
таш куышлары — пусто́ты ( внутри) камне́й
2) шала́ш, шатёркуыш кору — стро́ить шала́ш
3) шутл.; перен. дом, до́мик, доми́шко; жили́ще, обита́лищекуыш ясап керү — постро́ить доми́шко
үз куышың - үз тынычың — (посл.) своё жили́ще - свой поко́й
4) уст. ковш ( для питья вина)2. прил.1) пусто́й, по́лыйэче куыш — по́лый изнутри́
2) дупли́стый•- куыш өйII сущ.; разг.; редкогон, го́нка, гоньба́, пресле́дование ( кого-чего)һаман дөнья куышмы? — всё бе́гаете за суето́й (всё в хло́потах)?
-
15 күбенү
неперех.1) бу́хнуть, разбуха́ть/разбу́хнуть, набуха́ть/набу́хнуть || разбуха́ние, набуха́ниеитекләр күбенгән — сапоги́ набу́хли
көчле яңгырдан бөтен җир күбенде — от оби́льного дождя́ земля́ разбу́хла
2) объеда́ться/объе́стьсяклевер ашап күбенү — объе́сться кле́вером
кибәк ашап күбенгән сыер — коро́ва, объе́вшаяся мяки́ной
күрми күргән күбенеп үләр — (посл.) дорва́лся (до еды́) и у́мер от обжо́рства
3) пу́читься, ду́ться, наду́ться, вздува́ться/взду́ться || взду́тие ( о животе)баланың эче күбенә — у ребёнка пу́чит живо́т
сарыкларның эчләре күбенгән — у ове́ц животы́ взду́ты
4) набуха́ть/набу́хнуть, отека́ть/оте́чь || набуха́ниейөзе күбенгән — лицо́ (его́) отекло́ (отёкшее)
5) в знач. прил. күбенгән взду́тый, разду́тыйкүбенгән ат үләксәләре — взду́тые тру́пы лошаде́й
• -
16 күмелү
возвр.-страд. от күмү1) возвр.; прям.; перен. погружа́ться/погрузи́ться, окуна́ться/окуну́ться (в воду, грязь, болото; в раздумье, в какие-л. чувства)гаилә мәшәкатьләренә күмелү — погрузи́ться в семе́йные забо́ты
үз эшенә күмелү — окуну́ться в свою́ рабо́ту
2) прям.; перен. зарыва́ться/зары́тьсяпечәнгә күмелү — зары́ться в се́но
карга күмелү — зарыва́ться в снег
газет-журналларга күмелү — зары́ться в газе́ты и журна́лы
3) покрыва́ться/покры́ться, заполня́ться/запо́лниться (чем-л.) (имеет индивидуальные переводы)күбеккә күмелү — покры́ться пе́ной
өсте-башы карга күмелгән — оде́жда его́ вся в снегу́
бүлмә тузанга күмелде — ко́мната запо́лнилась пы́лью
4) оку́тываться/оку́таться, обвола́киваться/обволо́чься (тучами, туманом, мраком, пламенем)шәһәр төтенгә күмелде — го́род оку́тался ды́мом
5) усе́иваться/усе́ятьсякүк йөзе йолдызларга күмелде — не́бо усе́ялось звёздами
6) перен. исчеза́ть/исче́знуть, скрыва́ться/скры́ться || исчезнове́ние (в темноте, в густом тумане, в снежной мгле)7) перен. наполня́ться/напо́лнитьсяурман шау-шуга күмелде — лес напо́лнился шу́мом
бүлмә эче яктылыкка күмелә — ко́мната наполня́ется све́том
музыка тавышларына күмелү — наполня́ться зву́ками му́зыки
8) перен. утопа́ть (в чём-л.)кырлар яшелеккә күмелде — поля́ утопа́ют в зе́лени
чәчәкләргә күмелү — утопа́ть в цвета́х
зиннәткә күмелү — утопа́ть в ро́скоши
рәхәтлекләргә күмелү — утопа́ть в наслажде́ниях
9) страд. зака́пываться, завали́ться, зарыва́ться; быть зако́панным, зава́ленным10) погреба́ться, хорони́ться; быть погребённым11) погружа́ться, зарыва́ться; быть погружённым12) с.-х. оку́чиваться, быть оку́ченным ( о посадках картофеля)• -
17 мамык
1. сущ.1) хло́пок, хлопча́тник || хло́пковый, хлопча́тниковыймамык чәчүлекләре — посе́вы хлопча́тника
мамык орлыгы — хло́пковые семена́
мамык кыры — хлопча́тниковое (хло́пковое) по́ле
мамык җитештерү — хло́пковое произво́дство
2) как первая составная часть сложных слов хлопко-мамык җыю комбайны — хлопкоубо́рочный комба́йн
мамык чистарту заводы — хлопкоочисти́тельный заво́д
мамык эрләү эше — хлопкопряди́льное де́ло
3) ва́тааптекадан мамык алу — купи́ть ва́ту в апте́ке
тышы мамык, эче кабык — (погов.) снару́жи ми́ло, а внутри́ гни́ло (букв. снару́жи ва́та, а внутри́ скорлупа́)
ут белән мамык уйнамый — (посл.) ва́та с огнём не игра́ет
4) пух, мя́гкая шерстьаккош мамыгы — лебя́жий пух
кәҗә мамыгы — ко́зий пух
куян мамыгы — кро́личий пух
каз мамыгы — гуси́ный пух
5) бот. пухо́вка (шелковистые волокна околоцветника растений из семейства осоковых, сложноцветных)җирдә, һавада билчән мамыгы оча — по земле́, в во́здухе лета́ют пухо́вки осо́та
6) спец. подсе́д ( пуховые волосинки на шкуре животного)2. прил.1) хлопчатобума́жный ( фитиль)мамык майка — хлопчатобума́жная ма́йка
2) ва́тныймамык одеял — ва́тное одея́ло
мамык пальто — пальто́ на ва́те
3) пухо́вый ( шарф)мамык шәл — пухо́вая шаль
•- мамык игүче
- мамык игүчелек
- мамык түшәк
- мамык уты
- мамык үсемлеге
- мамык үләне
- мамык эрләү
- мамык чистарткыч••мамык кебек — как пух, о́чень мя́гкий
-
18 мут
прил.; разг.1) хи́трый, ло́вкий, плутова́тый || хитре́ц, ше́льма, шельме́ц, ловка́ч, плут, пройдо́хамут егет — хи́трый па́рень; хитре́ц; ловка́ч
мут кеше — ло́вкий челове́к; хитре́ц, ловка́ч, плут
2) озорно́й, шаловли́вый, шутли́вый, шу́стрый, бо́йкиймут күз — озорны́е глаза́
мут бала — озорно́й ребёнок
3) похотли́выймут караш — похотли́вый взгляд
мут ир — похотли́вый мужчи́на
тышы - ут, эче - мут — (погов.) в ду́шу вьётся, а в карма́н ле́зет
-
19 нидән
мест.; вопр.отчего́, почему́, из-за чего́, с чего́аның эче поша, ни́дән, үзе дә белми — у него́ боли́т душа́, отчего́, и сам не зна́ет
-
20 салкынаю
перех.1) охлажда́ться/охлади́ться, станови́ться/стать холо́дным (прохла́дным), остужа́ться/остуди́ться || охлажде́ние, остуже́ние ( само собой)су салкынайган — вода́ ста́ла холо́дной
компот салкынайган инде — компо́т уже́ осты́л
2) в безл. употр. холоди́тьбөтнектән авыз эче салкыная — от мя́ты холоди́т во рту
3) холодне́ть, похолодне́ть, холода́ть, похолода́ть, холоде́ть/похолоде́ть || похолода́ниеһава шактый салкынайды — значи́тельно похолода́ло
көннең салкынаюы көтелә — ожида́ется похолода́ние
4) перен. охладева́ть/охладе́ть, остыва́ть/осты́ть ( к друг другу) || охлажде́ниеэшкә салкынаю — охладе́ть к рабо́те
аралар салкынайды — отноше́ния охладе́ли
- 1
- 2
См. также в других словарях:
эче-тышы — 1. Нәр. б. эчке һәм тышкы яклары 2. Бөтен барлыгы, холкы, табигате, гадәтләре … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
доха — Эче тышы мехлы тун … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
пилмән — Эче итле яки эремчекле, ә тышы төче камырдан булган бик вак бөккән … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шпенек — Эче куыш детальне икенче бер детальгә утырту, беркетү өчен калак сыман чыгынты … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
авыз — 1. Ашкайнату каналының азык кабул итә торган алгы өлеше 2. Эче куыш нәрсәләрнең алгы өлешендәге тишек. Чиләк, стакан һ. б. ш. эче куыш тирән әйберләрнең өске өлеше 3. Көпшәле, каналлы нәрсәләрнең алгы як тишеге 3. Урман, әрәмәлек кебекләрнең чите … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Pan (группа) — У этого термина существуют и другие значения, см. Pan. Pan Жанры фолк, этническая музыка Годы 1980, 1989 1990 … Википедия
кәтүк — 1. Җеп яки тасма чорнау өчен ике як башы түгәрәктән торган эче куыш үзәк. Шундый үзәккә чорналган җеп күләме биш к. 2. күч. Кечкенә буйлы бала яки кеше тур. 3. Металл чыбык чорнау өчен үзәк; эче куыш цилиндр … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
туп — I. Резина һ. б. ш. сыгылма материаллардан ясалып, каты әйбергә бәргәндә сикерә торган, гадәттә эче куыш шар (элек мал ябагасыннан әвәләп ясалган һәм эче куыш булмаган). II. ТУП – 1. Озын көпшәле артиллерия коралы, пушка 2. сөйл. Артиллерия (2) 3 … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шүре — Туку станының бер кисәге; аркаулык җеп уралган һәм шуны йөртү өчен сосага куярлык итеп эшләнгән эче куыш торбачык. ШҮРЕ СӨЯК – Кошлар аягында эче куыш озын сөяк; бот белән табан арасындагы сөяк … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
Андекс — (Andechs) деревенька верхнебаварского Мюнхенского округа в Баварии, в 14 км от Штаренберга, на восточн. берегу озера Аммер. Возвышающийся над ним на высоте 760 м монастырь был некогда резиденцией древнего и могущественного баварского… … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона
Брокки Джиованни-Баттиста — (Brocchi) знаменитый итальянский естествоиспытатель и путешественник, р. в Бассано 1772, изучал в Падуе право, но питал более склонности к минералогии и ботанике, почему отправился в Рим, а потом в Венецию, где издал сочинение: Sulla scultura… … Энциклопедический словарь Ф.А. Брокгауза и И.А. Ефрона